Azərbaycanda bakirəliyin bərpası - Harada və neçəyə?

“İnciməyin, amma telefonunuza baxa bilərəm?” Danışığın düz ortasında, üzümə zəndlə baxandan sonra verdi bu sualı. Tez cibimdəki telefonu çıxarıb, masaya qoydum. “Lap yaxşı, elə bildim, səs yazırsız... Bir də görürsüz nazirlik adam göndərir, mediadakı mərdimazarlar gəlir. Ona görə bilmək istədim. Çox sual verdiz axı...”
“Bunu edən həkimi tutub...”

Əslində düz deyirdi. Mövzunu eninə-uzununa öyrənmək üçün “medianın mərdimazarı” kimi bol-bol sual vermişdim və müsahibimin də duyuq düşməsinə azca qalmış müzakirə qapandı. Mövzu isə bir az senzuradan kənar olsa da, Azərbaycanda bakirəliyin (qızlıq pərdəsinin) bərpası proseduru, bazarı və bu bazarın pərdə arxası idi. İlk getdiyimiz ünvan "20 Yanvar" metrosu həndəvərində yerləşən keçmiş Ailə və Sağlamlıq Ambulatoriya şöbəsi, indiki adı ilə İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi oldu. Mərkəzin ginekoloqlarından biri (şərti adı ilə P.M.) bizə Azərbaycandakı məlum bazarın bütün detallarını anlatdı. Təbii ki, jurnalist olduğumu bilmədən, “toya bir ay qalmış məlum problemi yoluna qoymaq istəyən bir azərbaycanlı xanım”a yardım məqsədilə...

Məlum oldu ki, dövlət səhiyyə müəssisələrində, ümumiyyətlə, bu cür əməliyyatlar qadağandır. Hətta və hətta qızların bakirəliyinin yoxlanmasına da icazə yoxdur: “Bəlkə kimsə bunun məsuliyyətini öz üzərinə götürə bilər, deyə bilmərəm. Amma qanun bu işi qadağan edir. Tanış həkiminiz olmasa, heç kəs sizə yardım edə bilməyəcək”.

Üzümdə insan əzabının son ifadəsini görüb, yardım etməyə çalışır. Öncə özəl bir klinikadakı (hansı klinika olduğunu açıqlamır) kolleqasına zəng edir, rədd cavabı alır. Daha bir cəhd, bu dəfə dəstəyin o biri ucundan “olar” cavabı gəlir. Amma tərəddüdlər davam edir. Zəng olunan həkim P.M.-dən müraciət edən pasiyentin kimliyini, nə dərəcədə etibarlı olduğunu soruşur, cavab gecikmir: “Tanış deyil. Elə bu gün gördüm. Küçədən keçirmiş, gəlib. Qarantiya durmuram”...

Telefon danışığı bitir. P.M. açıq şəkildə bildirir ki, bu işlər olduqca gizli və təhlükəlidir. Ona görə də heç kim özünü təhlükəyə atmaq istəmir: “Bu, sabah həmin həkimə problem yaradacaq. Kişi bunu bilsə aləm dəyəcək bir-birinə. İndikilər çoxbilmişdilər, hər şeyin fərqini başa düşürlər. Sizi sıxışdıracaq, siz də deyəcəksiz ki, filan həkim elədi. Gəlib polislə düşəcəklər üstümüzə. Bu məsələ hansısa instansiyadan keçsə, o yazıq həkimi ...”

Məsələnin ən maraqlı tərəfi isə heç şübhəsiz, sözügedən prosedurun qiymətləridir. P.M. deyir ki, əməliyyatın qiyməti 600 manatdan 1500 manata qədərdir. Məbləğ əməliyyatın toydan neçə gün əvvəl keçirilməsindən asılıdır.

DOSYE: Tibbi ədəbiyyatlarda sözügedən əməliyyatın adı himenoplastika adlanır. Evlilik həyatına başlamazdan 1 ay əvvəl edilən estetik əməliyyatla süni qızlıq pərdəsi yaradılır. Digər bir üsulla isə toy gecəsindən 2-3 gün əvvəl qızlıq pərdəsinə tikiş qoyulur. Hər iki üsul narkozla aparılan əməliyyatdır. Bunu cərrahlar imitasiya, yəni bənzətmə üsulu ilə həyata keçirirlər. Bu, iki üsulla həyata keçirilir. Birinci üsulla var olan qızlıq pərdəsinin kənarları tikişlə birləşdirilərək müvəqqəti bərpa edilir. Burada qoyulan tikişlər 4-5 gün müddətində sorulub gedir. İkinci metod isə daha qalıcıdır. Bu zaman uşaqlıq yolunun selikli qişasından calaq edilərək, pərdə yenidən yaradılır.

Bu əməliyyatdan sonra ilk cinsi əlaqə zamanı qanamanın olub olmayacağı qeyri - müəyyəndir. Pərdənin tikildiyini isə yalnız mütəxəssislərin bilməsi mümkündür.

Özəl klinikalardan yaşıl işıq - əməliyyat 500-1300 manat məbləğindədir

Əməkdaşımız bununla bağlı bir neçə özəl klinikada sorğu (yenə də partizan üsulu ilə) keçirdi. Və ortaya ilginc nəticə çıxdı.

“Funda”klinikasının ginekoloqu Lamiyə xanım bildirdi ki, onlar bu əməliyyatı heç bir problemsiz həyata keçirirlər. Qiymət isə 1000 manatdır. Ginekoloq qiymət sövdələşməsinə razı olmadı: “Uzaqbaşı belə edərik ki, əməliyyatdan əvvəl 60 faizi verərsiz, əməliyyatdan sonra isə qalanını. Amma endirim olmayacaq”.

“Lanset”klinikasından “bizdə bu əməliyyat edilmir” cavabını aldıq.

“Vital”Klinikasının ginekoloqu Afət xanım da əməliyyat üçün heç bir problem olmadığını dedi. Qiyməti isə telefonda danışmaq istəmədi: “Bu cür söhbəti telefonda edərlər heç? Ayıbdır...”

“Ankara”klinikasının əməliyyatxana şöbəsi təmirdə olduğu üçün əməliyyat müraciətimizə “yox” cavabı aldıq.

“Medi Lux”klinikasında isə himenoplastikaya yaşıl işıq var. Klinikanın Rəna adlı ginekoloqu bildirdi ki, ilkin müayinə və söhbətdən sonra əməliyyatın vaxtını müəyyənləşdirmək olar: “Qiymətlər fərqlidir. Əgər 2-3 günlük etdirirsizsə, 500 manatdır. Yox, 1 aylıqdırsa, 1200-1300 manat verəcəksiz. Gəlin, üzbəüz danışaq...”

Adil Qeybulla: “Bu əməliyyatı edənlər qeyri-qanuni formada təqib olunurlar...”

Tibb elmləri doktoru, estetik cərrah Adil Qeybulla bildirdi ki, bu cür əməliyyatlar qanunla qadağan olunmur. Amma o, bu cür əməliyyat edənlərin qeyri-qanuni formada təqib olunduğunu dedi: “Bu, bir az mentalitetlə bağlı məsələdir. Hər halda, siz bilirsiniz ki, bu, toyqabağı problemləri ört-basdır etmək üçün nəzərdə tutulub. Nəyinsə müqabilində buna gedilə bilər. Mən bununla məşğul olmuram. Münasibətim isə normaldır”.

A.Qeybulla bildirdi ki, bu işlə açıq məşğul olan, bunun elanını verən özəl klinikalar yoxdur. Müsahibimizin sözlərinə görə, Rusiyada bu məsələ aktual olmadığına görə ictimai qınaq və rəy önəmli deyil: “Yəni Rusiyada bu məsələ ilə bağlı elan verir və qayda-qanunla həyata keçirirlər. Bizdə ictimai qınaq və rəy ön planda olduğuna görə konkret əxlaqi meyar olduğu üçün kimsə cürə edib elan verə bilməz”.

Səhiyyə Nazirliyindən gözlənilməz reaksiya: “Qadağa yoxdu, özəl klinikalar bunu edə bilər”

Amma bu gəzişmənin ən ilginc sonluğu Səhiyyə Nazirliyində baş tutdu. Nazirliyin mətbuat xidmətinin rəhbəri Anar Qədirli bildirdi ki, əslində bu sayaq əməliyyatların qadağan olunması ilə bağlı deyilənlər yanlışdır: “Bakirəliyin yoxlanılması qadağandır. Bunu ancaq tibbi ekspertlər edə bilər. Amma bərpasına belə bir qadağa yoxdur. Dövlət müəssisələrində belə bir bərpa prosesi aparılmır. Amma özəl tibb müəssisələrində ginekologiya xidməti var, orda aparılır. Hər kəs plastik cərrahiyyə əməliyyatı apara bilər.

Xanımların tam ixtiyarı var ki, hansısa motivlə qızlığı bərpasını etsinlər. Bu itirilmə travma nəticəsində də ola bilər, başqa səbəblərdən də. Pasiyentin niyyətindən asılı olmayaraq, buna məhdudiyyət qoyula bilməz. Yox, əgər pasiyent bunu öz partnyoruna başqa cür qələmə verirsə, dələduzluq edirsə, onun cəzası, mənəvi məsuliyyəti öz boynundadır. Qadağa ona var ki, valideyn öz övladını, yaxın qohumunu yoxladırsa, ginekoloq onu müəyyən etməyə, müayinənin nəticəsini deməyə ixtiyarı yoxdur. Onu ancaq ekspertiza komissiyasına ərizə şəklində müraciət edib, sonra həyata keçirmək mümkündür. Hansısa həkim bakirəliyin yoxlanılmasını həyata keçirirsə, bununla bağlı icazəsi olmalıdır”.

Avropada da bu məsələ problemli imiş...

İsveçrədə bakirəliyin bərpası əməliyyatlarının sayının artması və bununla bağlı sığorta şirkətlərinin ödənişlərinin çoxalması geniş müzakirələrə səbəb olub. Bakirəliyin bərpası, yəni himenoplastika əməliyyatlarına məruz qalanların tam əksəriyyəti türk və kosovalı alban qadınlardır. İsveçrənin önəmli tibb mərkəzlərindən biri olan Bazel Universitetində aparılan araşdırma zamanı bəlli olub ki, əvvəllər əsla tələbatın duyulmadığı əməliyyat üçün indi türk və kosovalı alban xanımlar tərəfindən çox böyük maraq var. Belə ki, sözügedən əməliyyatla bağlı sadəcə Bazel Universitetinə 90 müraciət olub. Həmin müraciətlərin 60-ı əsasında himenoplastika əməliyyatı keçirilib.

Bazel Universitetinin professoru, qadın xəstəlikləri üzrə mütəxəssis Denis Dumon dos Santosun dediyinə görə, ölkədəki digər klinikalarda da bakirəliyin bərpası ilə bağlı aparılan əməliyyatlar nəzərə alınanda, artım “həddən ziyadə” sürətlidir.

Belə əməliyyatlara tələbat əsasən İsveçrənin alman dilində danışılan bölgələrində yaşayan türk və kosovolu alban xanımlar tərəfindəndir.

Aparılan araşdırmalara görə, xanımların bu əməliyyatlara əl atmalarının səbəbi yaşadıqları mühitdir: “Türk və alban xanımlar bakirə olmadıqları aşkarlanarsa, çox ciddi təhlükələrlə üzləşəcəklərini bildiklərindən himenoplastika əməliyyatını çarə kimi görürlər”.

İsveçrə Qadın Xəstəlikləri və Ginekologiya Cəmiyyəti (SGGG) kütləvi informasiya vasitələrində açıq məktubla çıxış edərək himenoplastika əməliyyatlarını məsləhət görmədiyini, həmin əməliyyatlara yalnız müstəsna ehtiyac duyularkən əl atılmasının gərəkdiyini bəyan edib: “Belə əməliyyatlar qadınlara qarşı düşmən münasibət və köhnə adət-ənənələrin dəstəklənməsinə xidmət edir”.

İsveçrə Sağlamlıq Sığortaçıları Birliyinin prezidenti Paul Reynin dediyinə görə, bakirəliyin bərpası əməliyyatı əslində qadınların könüllü seçimi yox, onların kişilərdən qorxduqları üçün son çıxış yoludur:

“17 qadın klinikasında belə əməliyyatlarla bağlı xərcləri sığorta şirkətləri ödəməli olub. Halbuki əslində sağlamlıqla bağlı problem yox, sırf adət-ənənələrlə bağlı əməliyyata görə sığorta təzminatının ödənməsi normal hal deyil”.

İranda da “qızlıq pərdəsinin bərpası” kimi cərrahi əməliyyat çox geniş yayılıb. Bu əməliyyatın standart qiymətinin isə 100 avro olduğu bildirilir. Lakin son zamanlar “çin möcüzəsi” kimi tanınan yeni texnologiya artıq kasıb ailələri üçün də “mümkünsüz olanı” mümkün eləyib. Belə ki, adıçəkilən ölkədə istehsal olunan və bəkarətini itirmiş qızların məlum orqanlarında gizlincə yerləşdirdikləri bu qurğu cinsi əlaqə zamanı qana oxşar maye ifraz edərək qızlıq pərdəsinin yırtılması imitasiyasını yaradır.